Šta je artroza?

Artroza je oboljenje koje zahvata i koštani deo zgloba i meko tkivo oko njega. Spada u grupu reumatskih bolesti i može da pogodi velike zglobove poput kukova i kolena, ali i zglobove šaka, stopala i kičme.

Artroza nastaje usled habanja i gubitka zglobne hrskavice, što dovodi do trenja između kostiju. Zbog toga dolazi do promena u koštanom delu zgloba, formiraju se kalcifikacije na ivicama kostiju, a zglob postepeno gubi svoju funkciju.

Kako prepoznati simptome artroze i šta je uzrokuje?

Na početku bolesti javljaju se pucketanje i škripanje u zglobovima, ali se stanje s vremenom pogoršava, a hrskavica se ubrzano troši. Kada dođe do njenog gubitka, usled trenja između kostiju nastaju osteofiti (koštani izdanci) i ciste, što dovodi do zadebljanja zgloba i smanjenja njegove pokretljivosti. Ovo je glavni uzrok bola i ostalih simptoma koji se javljaju.

Simptomi artroze zavise od toga koji su zglobovi pogođeni i u kojoj fazi je bolest, ali najčešći znaci uključuju:

• Bol u zglobu prilikom pokreta
• Bol čak i u stanju mirovanja
• Ukočenost i smanjeni obim pokreta
• Crvenilo i zapaljenje mekih tkiva
• Veći rizik od preloma kostiju.

Na početku se bol javlja povremeno i povlači nakon odmora, ali kako bolest napreduje, zglob je sve više oštećen. Pošto su najčešće pogođeni zglobovi nogu, artroza značajno utiče na normalno kretanje i izvršavanje svakodnevnih aktivnosti.

Pored starijih osoba, kod kojih se artroza najčešće javlja, česti uzroci su i gojaznost i povrede zglobova, koje dovode do propadanja hrskavice i okoštavanja kostiju.

U rizičnu grupu spadaju i osobe koje imaju porodičnu istoriju artritisa, kao i one koje zbog prirode posla dodatno opterećuju zglobove.

U oko 60% slučajeva artroza se češće javlja kod žena, a postoji i veza između menopauze i pojave artritičnih promena na zglobovima.

Koji su zglobovi najčešće pogođeni artrozom?

Artroza može zahvatiti bilo koji zglob u telu, ali se najčešće javlja na onima koji trpe najveći pritisak i ponavljane pokrete tokom života. Najčešće pogođeni zglobovi su:

• Artroza kolena
• Artroza šaka, prstiju i ručnih zglobova
• Artroza kuka
• Artroza ramena
• Artroza skočnog zgloba i stopala
• Artroza kičme.

Gonartroza, odnosno artroza kolena, se kod pacijenata u početku javlja kao oštra bol prilikom pokreta, ali vremenom dolazi do nestabilnosti, otežanog penjanja i spuštanja niz stepenice, a kasnije i do deformiteta zgloba.

Rizartroza je artroza šake koja zahvata zglobove palca i zglobove koji povezuju šaku i prste. Artroza šake uključuje promene na većim zglobovima šake, dok se artroza prstiju odnosi na sitne zglobove prstiju, koji bole pri svakom pokretu i vremenom se deformišu.

Artroza kuka se prepoznaje po bolu u glutealnom predelu, koji se širi duž unutrašnje strane butine ka kolenu. U početnoj fazi bol se javlja povremeno, ali kasnije postaje hroničan, što može dovesti do ozbiljnih deformacija i potpunog gubitka pokretljivosti.

Artroza ramena, koja najčešće pogađa osobe starije od 50 godina i one koji dugoročno opterećuju rameni zglob. Ova forma se manifestuje bolom pri pokretu, posebno pri podizanju ruke.

Artroza stopala često ide uz artrozu skočnog zgloba. Prvo se javlja zapaljenje skočnog zgloba, a kako bolest napreduje, dolazi do propadanja i drugih zglobova stopala, sve do prstiju.

Artroza kičme može se javiti u vratnom, grudnom ili slabinskom delu. U zavisnosti od opterećenja i nepravilnog držanja tela, dolazi do degenerativnih promena koje otežavaju normalnu funkciju pršljenova i izazivaju bol koji se širi ka rukama i nogama.

Dijagnostikovanje artroze

Postavljanje dijagnoze artroze zasniva se na detaljnoj kliničkoj proceni i korišćenju slikovnih metoda. Lekar prvo prikuplja anamnezu, obraćajući pažnju na karakteristike bola, njegovo trajanje, lokaciju i uticaj na pokretljivost zgloba. Fizikalni pregled uključuje procenu pokretljivosti, prisustvo otoka, deformiteta i prisustvo zvukova iz zgloba poput škripanja ili pucketanja.

Radiološki snimci (rendgen) su osnovni dijagnostički alat i omogućavaju uvid u promene kao što su suženje zglobne pukotine, stvaranje koštanih izraslina (osteofita), zadebljanje koštane srži ispod hrskavice (subhondralna skleroza) i prisustvo cista. U nekim slučajevima može biti korisna magnetna rezonanca (MR) radi detaljnije analize mekih tkiva i stanja hrskavice. Laboratorijski testovi nemaju specifičnu ulogu u dijagnostikovanju artroze, ali se koriste za isključivanje drugih oblika artritisa.

Lečenje artroze

Lečenje artroze ima za cilj ublažavanje simptoma, usporavanje progresije bolesti i očuvanje funkcionalnosti zahvaćenog zgloba. Terapijski pristup je multidisciplinaran i prilagođava se individualnim potrebama pacijenta.

U početnoj fazi, preporučuju se nefarmakološke mere kao što su fizikalna terapija, vežbe za jačanje mišića i poboljšanje pokretljivosti, kao i korekcija faktora rizika poput gojaznosti. Toplotna terapija i masaže mogu pomoći u smanjenju ukočenosti i bola.

Farmakološki tretman podrazumeva upotrebu analgetika i nesteroidnih antiinflamatornih lekova (NSAID) u što kraćem trajanju radi minimizacije neželjenih efekata. U određenim situacijama koriste se miorelaksansi ili kortikosteroidne injekcije koje se aplikuju direktno u zglob radi brzog ublažavanja upale i bolova.

Savremeni pristupi podrazumevaju upotrebu hijaluronske kiseline i regenerativnih terapija, čiji je cilj obnavljanje oštećene hrskavice i umanjenje upalnih procesa. Kada konzervativni tretmani nisu dovoljni, razmatraju se hirurške opcije, poput artroskopije, osteotomije ili zglobne endoproteze.